بررسی قاعده منع غرر

معامله غرری، معامله‌ای است که همراه با خطر بوده و متعاملین در زمان انجام آن، توان تشخیص سودمند بودن معامله یا زیانبار بودن آن را ندارند و برای یکی از دو طرف زیان مالی به دنبال داشته باشد. بیع غرری به اجماع فقها و بر اساس روایات اسلامی؛ ازجمله حدیث مشهور «نهی النبی ... عن بیع الغرر» باطل است. معنای لغوی و اصطلاحی «غرر» و معنای قاعده و دایره کاربرد آن از سؤالاتی است که در این مقاله بحث شده است. آیا قلمرو «غرر» محدود به بیع است یا شامل سایر معاملات (اجاره، مساقات، مزارعه و ...) نیز می‌شود؟ مطابق فقه امامیه، غرر مخصوص عقد بیع نیست و در سایر عقود معاوضه­ای؛ مانند مزارعه، اجاره، سلم و نظایر آن نیز جاری است؛ ولی در عقود تبرعی مانند هبه و وصیت به دلیل آنکه هدف از آن‌ها احسان و نیکی است نه معامله و مغابنه، حکم غرری جاری نیست؛ ضمن آنکه در عقودی مانند نکاح، کفالت و وکالت نیز با توجه به طبیعت خاص آن‌ها و اینکه مقصود اصلی از آن‌ها معاوضه نیست، غرر وجود ندارد.